تغییر حالت دادن و خارج کردن عضو خواب رفته از حالت فشرده، معمولا این حالت را از بین میبرد. اما با برداشته شدن فشار و با برقرار شدن پیام رسانی اعصاب به مغز و نخاع، ابتدا حالت بی حسی جای خود را به درد و سوزش داده و سپس از بین میرود. در بعضی از موارد خواب رفتگی در اثر آسیب دیدگی عصب یا اختلالات خاصی در سیستم عصبی ایجاد میشود. اگر شما غالبا و یا به مدتهای طولانی دچار خواب رفتگی اعضا میشوید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

علائم
علائم خواب رفتگی که معمولا در دست و پا رخ میدهد عبارتند از :

• در ابتدا عضو دچار بی حسی و سنگینی میشود
• پوست عضو خواب رفته سوزن سوزن شده و به خارش می افتد
• این عوارض پس از بازگشت بدن به حالت عادی، در عرض چند دقیقه برطرف میشود

تعدادی از دلایل عمده
• وارد شدن فشار بر روی عصب
• کاهش مقدار خون موجود در عضو
• آسیب دیدگی عصب
• تنفس سریع (نفس نفس زدن)
• متاثر شدن اعصاب از ماده ای سمی، مانند الکل یا سرب
• عارضه جانبی بعضی از داروها
• دیابت (بیماری قند)
• تصلب بافتهای عصبی یا multiple sclerosis
• کم کاری تیروئید
• سکته ناقص
• سکته

خواب رفتگی بر اثر فشار
اطلاعات دریافت شده از محیط، توسط اعصاب پیرامونی بدن به مغز و نخاع فرستاده میشود. هنگامی که یک عصب حسی به دلیل قرار گرفتن در یک حالت تنگ و ناراحت تحت فشار قرار گیرد، از کارایی آن کاسته میشود. اگر این فشار ادامه یابد، عضو درگیر دچار خواب رفتگی میشود، به این معنا که پیامهای حسی قطع میشوند.

به محض آنکه فشار از عصب برداشته شود، کار خود را از سر میگیرد. حالت ناخوشایند سوزن سوزن شدن، در اثر فرستاده شدن ناگهانی پیامهای متعدد درد از عصب به مغز است. اعصاب دیگری که در این وضعیت تحت فشار قرار گرفته بودند، از جمله عصبهای تشخیص دهنده دما، برای بازگشت به حالت اولیه به زمان بیشتری نیاز دارند.

فشردگی شدید عصب
رگهای عصبی نیز میتوانند در اثر گیر افتادن میان استخوانها یا بافتهای دیگر تحت فشار شدید قرار بگیرند. برای مثال :

• سندرم تونل مچ دست - عصب اصلی دست از میان حلقه ای متشکل از استخوانهای مچ میگذرد. وجود تاندونهایی که غشایی ملتهب و متورم داشته باشند، فضای این تونل را تنگ کرده و عصب را به شدت فشار میدهند. نشانه های این مشکل شامل حالت خواب رفتگی، درد و ضعف دست است.

• آسیب دیدگی ریشه عصب گردن- اعصاب گردن از درون سوراخهای کوچک موجود در میان مهره ها خارج میشوند.فضای این سوراخها میتواند در اثر التهاب، آسیب دبدگی یا رشد بیش از حد بافت استخوانی، کوچک شود و در نتیجه عصبی که از آن عبور میکند به شدت تحت فشار قرار میگیرد. در این حالت احساس خواب رفتگی در گردن ایجاد شده و موجب بروز درد جابجا شده در بازوها میشود.

• سیاتیک - عصب سیاتیک، عصب اصلی پا است که به صورت چهار شاخه عصبی از میان مهره های بخش پایینی ستون مهره ها خارج میشود. هر مهره توسط دیسک هایی غضروفی محافظت میشود. افتادگی یا جابجایی این دیسک موجب برآمدگی در مسیر عصب و فشردگی آن میشود، این حالت علاوه بر ایجاد احساس خواب رفتگی در محل، میتواند موجب بروز درد جابجا شده در پا شود.
التهاب عصبی
التهاب عصبی یا ورم رشته های عصبی، دلایل متعددی دارد که رایج ترین آنها از این قرارند :

• الکل - مصرف مداوم و بیش از حد الکل میتواند موجب مسمومیت اعصاب شده و وضعیتی را به وجود آورد که پریفرال نوروپاتی peripheral neuropathy (بیماری اعصاب پیرامونی) نام دارد و بارزترین نشانه آن خواب رفتگی در اعضا است.

• سندروم گیلین بری (Guillain-Barre) - حالتی که به احتمال فراوان در اثر عفونت ویروسی ایجاد میشود و اعصاب پیرامونی را تحت تاثیر قرار داده، موجب درد و بی حسی در عضو میشود.

• کم خونی خطرناک (Pernicious anemia) - کاهش یا عدم کارایی ویتامین B12 موجب کند شدن روند تولید گلبول قرمز شده و عملکرد نخاع را تحت الشعاع قرار میدهد.

بیماری عصب
علامت مشخصه بیماری عصب یا نوروپاتی، عدم وجود رابطه اطلاعاتی حسی بین عصب و مغز است که در اثر آسیب دیدگی عصب حسی ایجاد میشود.برای مثال، شخص دچار نوروپاتی ممکن است درد را در حد معمول آن حس نکند و یا اصلا احساس درد نداشته باشد. شرایطی که میتوانند موجب بروز چنین آسیبهایی شوند از این قرارند :

• قطع شدن نخاع
• بیماری قند
• نوروپاتی حسی ارثی
• قرار گرفتن در معرض داروهای خاص یا فلزات سنگینی چون سرب
• مصرف مداوم و بیش از حد الکل

پیگیری پزشکی
بروز هر از گاه حالت خواب رفتگی، مورد نگران کننده ای نیست. اما خواب رفتگی مزمن میتواند نشانه یک مشکل اساسی باشد. اگر بیش از حد یا در فواصل کوتاه دچار خواب رفتگی اعضا میشود، به پزشک مراجعه کرده و از او بخواهید تا از شما یک معاینه کامل به عمل آورد.

روشهای درمان
درمان خواب رفتگی ارتباط مستقیمی با دلیل بروز آن دارد و در هر مورد متفاوت است. برای مثال، سندرم تونل مچ دست، با مصرف داروهای ضد التهاب و ادرار آور، استراحت و بستن مچ با نوارهای کشی مخصوص بهبود میابد. مشکل عصبی که در میان استخوان یا بافتهای دیگر فشرده شده باشد ممکن است با فیزیوتراپی برطرف شود یا برای رفع آن به جراحی نیاز باشد. شرایط نامحسوسی چون بیماری قند، باید به طور جدی و با دقت کنترل شود تا مشکلات جانبی این بیماری کاهش یابند. نشانه های التهاب عصبی و آسیب دیدگی عصب که در اثر مصرف الکل بروز میکنند نیز، معمولا با عدم مصرف الکل، بهبود خواهد یافت.